FEVAS Plena inclusión Euskadik AAIDD-ren (American Association on Intellectual and Developmental Disabilities) adimen desgaitasunaren definizioa bere egin du:
“Adimen funtzionamenduan eta jokaera adaptatiboan muga esanguratsuak dituen desgaitasuna da, eta horiek trebezia adaptatibo kontzeptualetan, sozialetan eta praktikoetan adierazten dira”. Hau da, mugak ezartzen ditu pertsonak bere eguneroko bizitzan funtzionatzeko ikasten dituen eta zenbait egoeratan eta tokitan (testuingurutan) erantzuteko aukera ematen dioten trebezietan.
Adimen desgaitasuna, muga esanguratsuak dituen pertsona bat bere ingurunearekin elkarrekintzan aritzen denean adierazten da. Beraz, pertsona beraren eta inguruan dituen hesien edo oztopoen araberakoa da. Ingurunea bideratzaileagoa edo ez hain bideratzailea izatearen arabera, desgaitasuna modu batera edo bestera adieraziko da.
Adimen desgaitasuna duten pertsonei besteei baino gehiago kostatzen zaie ikastea, ulertzea eta komunikatzea.
Adimen desgaitasuna DA buruko gaixotasuna.
Gaur egun, desgaitasuna duen pertsona honela ikusten dugu:
- Pertsona gisa, beste edozein herritar bezala.
- Pertsona bakoitza bere ingurunean, bere gaitasunekin eta mugekin.
- Aurrera egiteko aukerekin, beharrezkoak diren laguntzak ematen badizkiogu.
Adimen desgaitasun mota eta zergati asko daude. Batzuk haurra jaio aurretik sortzen dira, beste batzuk erditzean, eta beste batzuk haurtzaroan jasandako gaixotasun larriaren ondorioz. Baina beti 22 urte bete baino lehenago.
Desgaitasuna larria eta anitza (oso muga garrantzitsuak eta desgaitasun bat baino gehiagoren presentzia) duten pertsonek une oro behar dute laguntza beraien bizitzako hainbat alderditan: jateko, edateko, garbitzeko, orrazteko, janzteko…
Adimen desgaitasuna pertsona askok, izaera mugatutzat edo ez une orotakotzat ulertzen diren laguntza beharrak dituzte.
Uste denez, adimen desgaitasuna prebalentzia tasa 5,03koa da 1.000 biztanleko. Euskadin, adimen desgaitasuna 10.555 pertsona daude erregistratuta.
Zergatik esaten dugu garapen desgaitasuna?
Garapen desgaitasuna, adimen desgaitasuna, autismoaren eremuko arazoak, buru paralisia eta adimen desgaitasunarekin estu loturik dauden edo adimen desgaitasuna duten pertsonek behar duten antzeko laguntza eskatzen duten beste ezgaitasun baldintza batzuk barne hartzen dituen esamoldea da.
Garapen garaian sortzen diren desgaitasunarako erabiltzen da; gure kulturan, garai hori pertsonaren bizitzako lehenengo 22 urteetara mugatu ohi da. Bizitzako alor garrantzitsuetan, hizkuntzan, mugikortasunean, ikasketan, auto-zainketan eta bizitza independentean, mugak daudela adierazten du.
