Nagore Goikoetxea,
Lehen Hezkuntzako irakaslea
Elkarrizketa honetan, besteak beste, ikasle batek desgaitasunen bat izan dezakeela hautematen dutenean irakasleek duten zeregina aztertuko dugu, baita familiaren eta eskolaren arteko lankidetzaren garrantzia ere. Elkarrizketatuak funtsezko alderdi batean jarri du arreta: irakasleen enpatian. Adierazi duenez, kasu askotan kontua ez da familiek euren semeak edo alabak desgaitasunen bat duela ukatzen dutenik, besterik gabe, ez daude hori ikusteko edo onartzeko prestatuta. Irakasleek errealitate hori ulertzea lortzen dutenean eta desberdintasunak kendu beharrean batu egiten duela ulertzen dutenean, dena aldatzen dela azpimarratu du.
Askotan, irakasleak dira haur batek desgaitasun bat izan dezakeela detektatzen dutenak. Hasierako une horietan, zer eginkizun dute hezkuntzako profesionalek?
Irakasleek paper ona edo txarra jokatu dezakete, profesional bakoitzaren arabera. Arlo honetan, niretzat, enpatia funtsezko ardatzetako bat da.
Ikastetxe bateko koordinatzailea naiz, eta, batzuetan, irakasle bat etortzen da, eta esaten dit: “Aita honek ez du ikusten”, bere semeak edo alabak desgaitasunen bat duenik ez ikusteari erreferentzia eginez. Askotan, ez da gurasoek ez dutela ikusi nahi, ezin dutela ikusi baizik, ez dira gai onartzeko, jakin arren. Eta funtsezkoa da profesionala horretaz jabetzea. Ulertzen baduzu, dena aldatuko da eta familia horrekin lan egitea desberdina izango da. Beste posizio batean jartzen zaitu eta beste modu batean transmititzen saiatzen zara.
Irakasleek kontuan izan behar dute prozesu luzea dela. Agian zortea izango duzu gurasoek hasieratik ikusten dutelako, edo agian sei urte beharko dituzte ikusteko. Baina hor egon behar dugu laguntzeko, ez bakarrik ikus dezaten, baita onar dezaten ere.
Kasu horiek egokitzen zaizkidanean, ni “biluztu” egiten naiz, familiei nire esperientzia pertsonaletik hitz egiten diet, desgaitasuna duen ahizpa bat dut, eta horrela beste modu batean bizi dute. Nik familiei esaten diet kosta egiten dela hori onartzea, baina saiatuko garela. Ikuspegi horretatik heldu behar zaio, eta pixkanaka onar dezatela. Neba-arrebekin ere lan egin behar da. Laguntasun hori egin behar da, eta azaldu behar zaie neba edo arreba desberdina dela, eta ziurrenik gauza batzuk ez dituela ikasiko edo beste era batera ikasiko dituela, denbora gehiago beharko duela.
Egia da ikastetxeetan ere desgaitasuna duten haur horiei gehiago emango dietela dakigun tutoreen bila gabiltzala, eta hori ondo dago. Baina irakasle guztiek alde beretik jokatzea lortu behar dugu.
Zure ustez, zer behar dute irakasleek desgaitasunen bat duten seme-alabak dituzten familiei laguntzeko?
Esan dudan bezala, enpatia eta sentsibilitate berezia izatea da kontua, desberdina denak batu egiten duela eta ez kendu ulertzeko. Egia da ikasgeletan ikasle batzuk gogaikarriak direla, eta bost aldiz altxa daitezkeela. Baina hori kudeatzen ikasi behar da. Historia pertsonalak ere eragin handia du: izan dituzun bizipenek markatu egiten zaituzte. Niri, adibidez, desgaitasuna duen ahizpak bizitza markatu eta asko irakatsi dit. Baina ezagutza hori izan ez duenarentzat batzuetan zaila da ulertzea.
Irakasleek denbora eman behar diete familiei, betiere ikasleari kalterik egiten ez bazaio. Batzuetan itxaron egin behar da, baina beste batzuetan esan behar da: “Honaino iritsi gara”. Familiak ikusten ez badu ere, haurrak desgaitasunen bat edo ADHN bat izan dezake, eta botika edo jarraibide batzuk behar ditu. Ezin dugu oso denbora garrantzitsua galtzeko arriskua hartu, haurraren bilakaeran estimulazio goiztiarra funtsezkoa dela frogatuta dagoen lehen urte horietan.
Irakasleek prestakuntza gehiago behar al dute?
Profesional asko arlo horretan galtzen dira, desgaitasunari buruzko prestakuntza behar dute. Askotan pentsatu dut: nola jardun irakasleengan “enpatia” hori pizteko, baina benetan, ez dakit. Ez daukat makila magikorik jakiteko. Agian etorkizuneko profesionalei unibertsitatean prestakuntza gehiago eman beharko litzaieke, edo elkarteen proiektuetan parte hartu beharko lukete, kontua ez baita ikaslea ikasgelan ikustea bakarrik, haratago baizik: haren errealitatea, familia eta ingurunea ulertzea.
Inklusioa batzuetan zaila da, baina oso positiboa da ikasle guztientzat. Desgaitasunen bat duen ikaskide bat dutenean nola hitz egin behar zaion ikasten dute, zenbait zailtasun dituela ulertzen dute eta enpatiaz jokatzen ikasten dute. Egia da, halaber, hori gelako tutoreak berak transmititu behar duela. Urduri jartzen bada eta nerbio horiek transmititzen baditu, ez du laguntzen.
Hala eta guztiz ere, irakasleak gero eta sentsibilizatuago gaude. Alde handia ikusten dut oraingo eta duela 20 urteko egoeren artean. Eboluzionatu egin dugu, gainera, ikasgeletan desgaitasunen bat duten ikasle gehiago ikusteak buruak irekitzen dizkigu. Orain onartuta daukagu gela guztietan desgaitasuna duten pertsonak izango ditugula. Gainera, funtsezkoa iruditzen zait ulertzea ikasle hori nirea dela, ez orientatzailearena. Orientatzaileak jarraipena egiten du, baina ikaslea nirea da. Haren tutorea naiz, eta familiarekin eseri behar dut orientatzailearekin batera.
Bestalde, ikastetxeak desgaitasunari buruz duen kultura ere garrantzitsua da, hori da oinarria. Ikastetxeko zuzendaritzak ikuspegi hori, orientazio bat eta desgaitasuna duten ikasleekin eta haien familiekin lan egiteko modua markatzen ditu.
Zure irakaskuntza-esperientziatik, zer balio ematen diozu familiaren eta eskolaren arteko lankidetzari desgaitasuna duten ikasleen hezkuntza-garapenean?
% 100eko garrantzia du. Ikastetxeak eta familiak elkarrekin egin behar dute lan. Ildo beretik goazenean, ikasleak aurrera egiten du, baina jarraibide desberdinak ematen baditugu, ez dago zer eginik. Bi aldeen jarreraren arabera, talka egin dezakegu; horregatik, elkar ulertzera iritsi behar dugu, eta ondo egiteko modua bilatu.
Ildo horretan, informazioa transmititzeko modua funtsezkoa da. Ez da gauza bera mezu negatibo bat: “Zure haurrak ez du hau, hau eta hau egiten” edo hau esatea: “Hau pixka bat kostatzen zaio, baina elkarrekin saiatuko gara, zer iruditzen zaizu…?” Positiboan esateak dena eraldatzen du. Informazioa helarazteko moduaren arabera, familiak aliatu edo etsai izan ditzakegu. Horregatik, hobe da lehenik positiboa dena transmititzea, eta gero funtzionatzen ez duena komentatzea, baina lehenik ona dena azpimarratzea.
Familientzat, haien seme edo alaba da onena eta ulertu behar dugu. Gure helburua informazioa modu egokian transmititzea da, belo hori kendu ahal izateko. Horrela, elkarrekin lan egin eta ildo berean aurrera egin ahal izango dugu, denok ikasleentzat onena nahi baitugu.
Elkarte askok sentsibilizazio- eta prestakuntza-ekintzak egiten dituzte ikastetxeetan. Zer ematen dio horien ikuspegiak hezkuntza-komunitateari?
Hori ez da beti irakasleengana iristen, eta askotan ez dakigu familiak elkarteetara bideratu behar ditugun, ezta nola egin behar dugun ere. Ez dugu argi zer laguntza eskaintzen dituzten, nola funtzionatzen duten edo zer baliabide dituzten. Nik, Atzegin egoteagatik, kontaktua daukat eta badakit zer egin dezakedan beraiekin eta zer ez, baina orokorrean, profesional gisa, ez dakigu nor bidal dezakegun elkarteetara edo nola lagundu diezaiekegun familiei. Ez dakigu ondo nola kudeatu haiekiko harremana. Hori hutsune handia da.
