Rodrigo Gonzalez eta Arrate Diaz de Garayo, Apdemako (Adimen Desgaitasuna duten Pertsonen aldeko Arabako elkartea) proiektu-teknikariak elkarrizketatu ditugu
Gaur egun Lanbideren Proiektu Berezien bidez finantzatzen den programa baten arduradunak dira biak. Programa horren helburua enplegu publikoko deialdi espezifikoetara aurkezten diren adimen-desgaitasuna duten pertsonei prestakuntza eta laguntza ematea da. Elkarrizketa honetan, Estatuko Administrazio Orokorraren LEP batekin 2021ean hasi zen, eta Arabako Foru Aldundiarenarekin, Osakidetzarenarekin, Eusko Jaurlaritzarenarekin eta, gaur egun, Gasteizko Udalarenarekin jarraitu duen ekimenaren xehetasunak azaldu dituzte. Proiektuak taldeko prestakuntza eta banakako tutoretzak uztartzen ditu, eta pertsona bakoitzarekin lantzen ditu ikasketak zaildu ditzaketen oztopoak.
Zenbat lagunekin aritzen zarete?
Rodrigo: 2021ean 7 ikaslerekin hasi ginen, eta orain 80 pertsonari ematen diegu laguntza, azken deialdi honetan hiru profesionalen bitartez. % 80 okupazio-zentroetara joan nahi ez duten edo enplegu-zentro berezien aurrean motibatuta sentitzen ez diren gazteak dira. Eskolako etapa amaitu dute eta aukera bat ikusten dutelako, zerbait egin behar dela, errutina bat ezarri behar dela, sentitzen dutelako doaz Apdemara. Prestakuntza jarraitzeko eta enplegu egonkorra lortzeko modu bat da hori. Beste profil bati ere erreparatzen diogu: 45 urte inguruko pertsonak, jada zentro okupazionaletan daudenak eta, ziurrenez gaindituko ez dutela jakin arren espazioa baloratzen dutenak, estimulazio kognitiboan eta aberastasun pertsonalean laguntzen dielako.
Arrate: Badira plaza bat lortu nahi dutenak, baina baita esperientzia partekatzeko edo bizitzeko espazio gisa ikusten dutenak ere. Pertsona batzuk hezkuntzako esperientzia negatiboarekin datoz, eta, azterketak gainditu ditzaketela ikustean, ahaldundu egiten dira, autoestimua irabazten dute eta prozesura engantxatzen dira. Gainera, LEP horiek prestatzeak beste enplegu mota batzuk lor ditzaketen pertsonak identifikatzeko aukera ematen digu. Apdemak enplegu- eta gizarteratze-zerbitzu propiorik ez duen arren, banakako tutoretzek aukera ematen digute haien interesak eta trebetasunak ezagutzeko, beste aukera batzuetara bideratzeko, enplegu-zentro berezi batetik enplegu arruntera.
Zer metodologia erabiltzen duzue LEPak prestatzeko?
Arrate: Hasieran ez genuen materialik, eta, beraz, ikasgelan landutakoa praktikatu eta finkatu ahal izateko asko sortu behar izan ditugu, bereziki test motako azterketak.
Rodrigo: Metodologiak taldeko prestakuntza eta banakako tutoretzak uztartzen ditu, pertsona bakoitzaren beharretara egokitzen gara. Azterketa zailtzen duten oztopo pertsonalei ere heltzen diegu, eta plan bat egiten dugu: errutinak ezartzen ditugu, erakundeko psikologoarekin lan egiten dugu eta egon daitezkeen laguntza naturalak baloratzen ditugu. Ikuspegi aktiboa eta parte-hartzailea da: gaiak taldean irakurtzen ditugu, idatzi egiten dute, eskemak egiten dituzte eta edukiak eguneroko egoerekin eta albisteekin erlazionatzen ditugu. Eztabaida ere asko sustatzen dugu. Azkenean, liburuarekin erantzun beharreko gai bakoitzeko 40-50 galdera egiten ditugu, eta horrek ikasketa aktiboa eta arreta sustatzen ditu. Ikaskuntza galderei aurre egitean gertatzen da, benetako azterketan bezala. Alderdi praktikorako, Apdemaren egoitzako fotokopiagailuak, inprimagailuak, makina suntsitzaileak eta beste baliabide batzuk erabiltzen ditugu.
Arrate: Role playing ariketak ere egiten ditugu, hala nola deiak erantzutea edo norberaren burua aurkeztea, eta Kahoot bezalako tresnak erabiltzen ditugu. Azterketaren aurreko astean mindfulness saioak egiten ditugu psikologoarekin, blokeoak kudeatzeko eta eguneroko jardunerako teknika erabilgarriak ikasteko. LEParen formatu bera duten simulazio asko egiten ditugu, eta horrek segurtasuna eta arintasuna ematen die, eta laguntza gehien behar duten alderdiak identifikatzeko aukera ematen digu, hala nola irakurmena, denboraren kudeaketa edo nerbioen kudeaketa.
LEPa amaitu ondoren, jarraipena egiten al duzue?
Arrate: Prozesu osoan zehar laguntzen dugu. Azterketak egin aurretik, behar izanez gero izena ematen, ziurtagiri digitala lortzen, egokitzapenak eskatzen… laguntzen diegu. Prestakuntzan zehar, prestakuntzaz gain, jakinarazpenei, mezu elektronikoei eta abarri adi egotearen garrantziaz kontzientziatzen ditugu, euren erantzukizuna sustatuz. Proben ondoren, alegazioak edo erreklamazioak aurkezten laguntzen diegu, beharrezkoa bada.
Lanpostuaren jarraipena Gureak Arabak egiten du, Enplegu Lagundurako Programaren bidez. Apdeman, funtsezko bi unetan hartzen dugu gure gain sentsibilizazio lana: LEParen aurretik, prozesuan inplikatutako pertsonekin, eta, ondoren, pertsona lanpostuan hasten denean, bere laneko ingurunean sentsibilizazioa eskainiz. Gainera, jarraipen informala egiten dugu, enplegu berrira nola egokitzen diren ikusteko.
Programa honi buruzko zer balorazio egiten duzue?
Rodrigo: Emaitzei dagokienez, gaindituen ehunekoa % 95 ingurukoa da. Adibidez, Arabako Foru Aldundiaren LEPan, Apdemak 5 plazetatik 3 lortu zituen; Eusko Jaurlaritzaren 5 plazetatik 4; eta Osakidetzaren LEPan, 8 pertsonak zeladore-azterketa gainditu zuten eta 2k operarioarena. Hori harro egoteko modukoa da; enpleguak bizitza aldatu die. Pertsona asko plaza bat ateratzeko asmoz etortzen dira, baina beste batzuek etxean daudelako eta aukerarik ez dutelako egiten dute, eta LEPen munduaren bidez lotura sozialak sortzen dituzte. Prestakuntza honetatik Apdemako beste proiektu batzuetara ere bideratzen dugu: autogestiora, emakumeetara, aisialdira… Ikastea garrantzitsua da, baina are garrantzitsuagoa da jarraipena egitea eta etxetik ateratzen laguntzea. Programa horrek enpleguan ez ezik, beste dimentsio pertsonal askotan ere badu eragina. Prestakuntzaren espazio hori itsusia dela dirudien arren, benetan oso polita eta zirraragarria da: ikasgelan gauza asko gertatzen dira.
Arrate: Hasi ginenean, lanerako aukera gisa ikusten genuen, baina Apdemarentzat askoz gehiago izan da: pertsona asko ezagutzeko aukera eman digu, bereziki eskolako etapa amaitu eta bakardade egoerak bizi dituzten gazteak. Haien errealitateetara hurbiltzeko eta enplegutik haratago dauden alderdiak lantzeko bidea izan da.
Bestalde, 2021etik daramagu LEPekin, eta uste dugu beharrezkoa dela Administrazioaren planteamendu batzuei kritika egitea: deialdi horietako batzuk ez daude egokituta. Beharrezkoa da lanean jarraitzea erreserbatutako % 2 hori benetakoa izan dadin. Frustrazio handia dago prozesu horietan, kolektiboaren lanerako irteerak txikiak baitira. Ezinbestekoa da erakundeek enplegu lagunduaren aldeko apustua egitea.
Azkenik, zer ikasi duzue?
Arrate: Asko ikasi dugu, baita akatsetatik ere. Rodrigok eta biok pentsatzeko oso modu desberdinak ditugu, eta hori ona da. Niretzat erraza izan daitekeena, berarentzat agian konplexua da, elkar osatzen dugu. Oso baliotsua da hezitzaile bakoitzak ikuspegi desberdina izatea eta pertsonei ematen diegun laguntza partekatzea, erreferentzia bakarra izan ez dezaten. Gainera, haien arteko ikaskuntza eta taldean sortzen den adiskidetasuna ere funtsezkoak dira.
Rodrigo: Esperientziarekin, azterketak nondik joan daitezkeen sumatzen ikasten duzu. Hainbeste LEP egin ondoren, zer eduki izan ohi diren giltzarri identifikatzen dugu. Eusko Jaurlaritzaren azken azterketan, adibidez, galdera asko bat zetozen Apdeman landutakoekin. Deialdi bakoitzak zerbait berria erakusten du: lehendik arretarik jarri ez genien eta, hurrengorako, prestaketan sartu behar ditugun alderdiak detektatzen ditugu.
