Belén Martínez Fernández, Aula Escalenako zuzendaria eta Plena inclusión-eko Prestatzaileen Sareko prestatzailea laguntza pertsonalean, pertsonarengan eta komunitatean oinarritutako ikuspegian, eta garapen komunitarioan.
Aula Escalenako zuzendariak, konbentzimendu osoz, argudiatzen du laguntza-premia gehien duten pertsonek espazio guztietan egon behar dutela. Bere esperientzia luzean egiaztatu ahal izan duenez, “beraien presentzia hutsak ingurune komunitarioan, automatikoki kontuan hartzea eragiten du, ikusi egiten direlako eta haien beharrizanak hautematen direlako”.
Gure elkarte-mugimenduan, adimen- edo garapen-desgaitasuna duen pertsona bakoitzari laguntza ona ematearen garrantzia azpimarratzen dugu. Nolakoak dira laguntza onak?
Plena inclusión-en “Apoyos 2030: un viaje para avanzar hacia apoyos personalizados y en comunidad” liburuan, bi kontzeptu erabiltzen genituen: pertsonalizazioa eta ikuspegi komunitarioa, eta biak eskutik doaz. Laguntza onek bizitzan gertatzen denaren gaineko kontrola eman behar diote pertsonari. Laguntza nork eta nola ematen dion erabakitzeko aukera izan behar du, baita familiek ere, batez ere laguntza-premia handiak dituzten pertsonen kasuan.
Erronka pertsona komunitatean ulertzea eta laguntza-sare sozialak sortzea da, loturak ezarri ahal izateko, beste rol mota batzuk garatu ahal izateko eta nahi duen neurrian laguntzeko. Laguntza onak kultura asistentzialistagoa duten inguruneetan, erakundeetan, bakarrik, ematen badira ez dira laguntza onak.
Eskubide-ereduak eta pertsonarengan oinarritutako ikuspegiak nola aldatzen dute laguntzako pertsonen rola? Zer gaitasun garatu behar dituzte profesionalek?
Pertsonengan sakon sinetsi behar da eta, batzuetan, ez da horrela. Beharrezkoa da profesionalok gure sinesmenak eta jarrerak berrikustea, gure babes-portaerak eta proiektatzen dugun irudia zehazten ari direlako, batez ere komunitatera ateratzen garenean. Gainera, aukerak kudeatzeko gaitasunak komunitatean landu behar ditugu, bai eta laguntzako sare sozialak eraiki eta kontserbatzekoak ere, eta hori ere sinesmenek markatuta dago. Pentsatzen badugu ez dutela pertsona batekin harremanik izan nahi eta zama bat direla, nekez sortuko dugu konexiorik.
Azkenik, gure erakundeetako langileei aurresuposatzen zaizkien bi gaitasun nabarmenduko nituzke, entzuteko eta taldean lan egiteko gaitasuna, eta ez da beti horrela izaten. Entzuteari dagokionez, kontziente izateko eta ez epaitzeko entrenatzen dira. Eta talde-lana ez da norberaren inguruan pertsona-talde bat izatea, helburu bat sortzea baizik, zentzuduna, zirraragarria, pertsonei konektatua eta modu eraginkorrean jardutera bultzatuko gaituena. Taldean ikasteko eta ekiteko oso zati garrantzitsua dago.
Adimen- edo garapen-desgaitasunaren erakundeetatik komunitatean bizitzearen aldeko apustua egiten dugu; nola ezartzen ditugu bide komunikatzaile horiek, inklusiboagoa izan dadin?
Pertsonak ingurune komunitarioetan egotea behar dugu, bestela zaila delako jendeak ezagutzea eta esperientziak izatea. Horrek zerbitzuen finantzaketaren eta egituraketaren inguruko erronkak dakartza. Gai horri buruz hausnartu behar dugu, batzuetan baliabide gehiagok ez dutelako laguntza hobea bermatzen.
Pertsonak espazio guztietan egotea planteatu behar dugu, ez bakarrik zerbitzuak jasotzen dituztenetan. Auzo, kultura, dantza… elkarteak aztertzen hasi behar da. Ikusi zelan lagundu hor jendea elkartu dadin, esperientziak eta ekarpen-begirada hori sortuz.
Erakundeek enkoadraketa aldatu behar dute. Oro har, zainketen sektorean gure kolektiboaz eta bere beharrez hitz egiten eta komunitateari laguntzak eskatzen ohituta gaude. Horrela, arazoan zentratuko gara, arazoa konpon diezaguten, eta gaitasuna izan beharko genuke zer komunitatetan mugitzen garen aztertzeko, zer behar duen ikusteko eta gure esperientziatik eta pertsonen talentu eta trebetasunetatik nola lagundu dezakegun jakiteko. Gure ekarpena batzuetan egitea da, eta beste batzuetan bertan egotea. Premia handiak dituen pertsona bat ingurune komunitarioan egoteak automatikoki kontuan hartzea eragiten du, ikusi egiten delako eta haren beharrizanak hautematen direlako. Asko geratzen da egiteko garapen komunitarioan eta ekarpen desberdinak egiteko aukerak identifikatzean, eta horiek ere narratiban txertatu behar dira.
Zein jardunbide on har ditzakegu erreferentzia gisa?
Asko daude, Aula Escalenan Plena Inclusión buru duen “Mi Casa” izeneko proiektuan gaude. Aitzindariena da une honetan, batez ere ikuspegi komunitariotik laguntza behar gehien dituzten pertsonen alde egiten duelako. Gainera, inspirazio iturri izan daitezkeen eta adinekoekin, etxegabetasunarekin eta abarrekin lan egiten duten beste erakunde batzuen prototipoak garatzen ari dira.
Eskubide- eta komunitate-ikuspegi horrek zer erronka dakarzkie gure erakundeei, herri-administrazioei eta gizarteari?
Gure elkarte-mugimenduak bere rola berrikusi behar du. Erakundeak garrantzitsuak dira laguntzak garrantzitsuak direlako, ez berez. Garrantzitsua da laguntza-egitura horiek egotea, baina haien zeregina aldatu behar da, pertsonak ingurune komunitarioekin elkartu ditzaten eta ingurunean laguntza onak sor ditzaten, komunitatearekin lankidetzan.
Administrazioak ere urratsak ematen ari dira, eta horren erakusgarri da duela gutxi onartu den eta haren elaborazioan Hirugarren Sektoreak ere parte hartu duen “Komunitatean zaintzeko eredu berrirantz: desinstituzionalizazio-prozesua” estatu mailako estrategia. Bertan, pertsonen kontrola errazten duten zerbitzu eta finantzaketa-sistema indibidualen finantzaketa malgutzearekin erlazionatutako ildo nagusiak ezartzen dira estatu-mailan. Era berean, ikuspegi komunitario horrekin laguntza-eredu berriak definitzen ditu. Gero, praktikara jaitsi behar da, eskumenak Autonomia Erkidegoenak baitira, eta dena nola osatu ikusi behar da.
Estrategia horrek desgaitasunak dituzten pertsonei ez ezik, zainketa-ereduari berari eta izan nahi dugun gizarteari, zainketak emateko moduari eta nahi dugun jasotzeko erari eragiten dien erronka planteatzen du. Hau ez da desgaitasuna duten pertsonen zainketaren inguruko kontua, erantzukidetasunaren ingurukoa baizik. Gizarteak ulertu behar du giza eskubideak errespetatuko dituen iraupen luzeko zainketa-eredua behar duela, denok beharko ditugulako zainketak uneren batean.